Waar hebben we het over?

Er bestaan verschillende soorten monumenten in Nederland. Het soort monument bepaalt onder meer welke rechten en plichten de eigenaar heeft, maar ook welke financiële mogelijkheden er zijn om onderhoud, restauratie of verbouwing te financieren. Een monumentale status heeft naast de buitenzijde van het gebouw veelal ook betrekking op het interieur.  

 

Belangrijke vragen om je als college te stellen

  • Zijn mijn kerkelijke gebouwen monumentaal en zo ja in welke categorie zijn de gebouwen in te delen? 
  • Kunnen we voor onderhoud of restauratie van ons monumentale gebouw een beroep doen op subsidie op grond van een bepaalde regeling? 
  • Aan welke regels zijn we gebonden op grond van de monumentale status van onze gebouwen?  

 

Wat moet je als kerkrentmeester doen/weten?

Als je als kerkelijke gemeente eigenaar bent van een of meerdere monumentale gebouwen schept dat enerzijds verplichtingen (regelgeving) en biedt het anderzijds kansen (subsidiemogelijkheden). Zorg dat je hiermee bekend bent zodat je in staat bent om deze gebouwen op de juiste wijze te beheren en te bewaren. Laat je in geval van onduidelijkheden goed informeren bij instanties met kennis van zaken. Maak zo nodig gebruik van externe deskundigen als het gaat om (groot) onderhoud of restauratiewerk.  

Soorten monumenten

  1. Rijksmonumenten
    Nederland heeft bijna 62.000 rijksmonumenten (waarvan 4.191 kerkelijke gebouwen). Dit zijn gebouwen of andere objecten die om hun nationale cultuurhistorische waarde door de rijksoverheid zijn aangewezen als beschermd monument. Ze zijn te vinden in het monumentenregister. 
  2. Gemeentelijke monumenten 
    Een gemeente kan besluiten een bijzonder pand op de gemeentelijke monumentenlijst te zetten. Dit gebeurt als een pand geen nationale betekenis heeft, maar wel van plaatselijk of regionaal belang is. De gemeente legt haar monumentenbeleid vast in de gemeentelijke monumentenverordening. 
  3. Provinciale monumenten
    Alleen de provincies Noord-Holland en Drenthe hebben naast rijks- en gemeentelijke monumenten ook provinciale monumenten aangewezen.
  4. Beschermde stads- en dorpsgezichten
    Vanaf 2013 zijn er geen nieuwe ‘beschermde stads- of dorpsgezichten’ meer aangewezen. 

Erfgoedwet

De Erfgoedwet heeft sinds 1 juli 2016 de Monumentenwet 1988 vervangen. In de Erfgoedwet is vastgelegd hoe met ons erfgoed wordt omgegaan, wie welke verantwoordelijkheden daarbij heeft en hoe het toezicht daarop wordt uitgeoefend. 

Regelgeving

Eigenaren van kerkgebouwen hebben te maken met verschillende soorten regelgeving. Voor monumentale gebouwen is de regelgeving van het Rijk van toepassing, zoals omschreven in de Erfgoedwet.  

Daarnaast zijn er een aantal bepalingen in de Kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland opgenomen. Dit heeft o.m. betrekking op het toestemming verkrijgen van het Classicale College voor de Behandeling van Beheerszaken (CCBB) voor het kopen, verkopen, verhuren, verpachten of op andere wijze vervreemden en bezwaren van onroerende zaken, alsmede het bouwen, verbouwen, uitbreiden, restaureren of afbreken van een gebouw (of een orgel). 

Verder is in de kerkorde vastgelegd bij welke besluiten die het college van kerkrentmeesters neemt ook de kerkenraad en/of de kerkelijke gemeente betrokken horen te zijn. 

Subsidies van de overheid

Subsidieregeling instandhouding monumenten (SIM)

Voor wat betreft het onderhoud kan er een beroep worden gedaan op de Rijksoverheid om hiervoor subsidie te ontvangen. Deze subsidie dient te worden aangevraagd bij de RCE. De Subsidieregeling instandhouding monumenten betreft sober onderhoud. De subsidie is bedoeld voor het planmatig in goede staat houden van een monument. Dat betekent voornamelijk onderhoud, zoals schilder- en herstelwerk. De eigenaar stelt daartoe een zesjarig instandhoudingsplan op aan de hand van het vereiste begrotingsmodel. 

Subsidieregeling stimulering herbestemming

Daarnaast is het mogelijk subsidie te ontvangen voor een herbestemmingsplan. De Subsidieregeling stimulering herbestemming monumenten bevordert een duurzaam gebruik van monumenten en van gebouwen met een cultuurhistorische waarde. De regeling voorkomt dat monumenten waarvoor een nieuwe functie lastig te vinden is, langere tijd leeg staan en daardoor snel achteruit gaan. 

Restauratiesubsidie

De provincies ontvangen jaarlijks vanuit het Rijk een bedrag voor restauratiewerkzaamheden aan rijksmonumenten. Alle provinciale subsidieregelingen zijn te vinden op: www.monumenten.nl.   

Laatste update: 15 januari 2023