Waar gaat dit onderwerp over?
De gemeenten van de Protestantse Kerk ontvangen het grootste deel van hun baten uit inkomsten die hen uit vrijgevigheid toevallen. Daaronder vallen ook erfstellingen en legaten die voortkomen uit de nalatenschap van een overledene.
Belangrijke vragen om je als college bij dit item te stellen
- Hoe aanvaard je legaten of erfenissen? Zuiver of beneficiair?
- Hoe ga je om met geoormerkte nalatenschappen?
- Hoe ga je om met niet-geoormerkte nalatenschappen?
- Hoe communiceer je in de gemeente over het aanvaarden van nalatenschappen?
- Willen we als gemeente extra aandacht besteden aan schenking middels erfstellingen of legaten?
Wat moet je als kerkrentmeester doen/weten?
Giften uit nalatenschappen helpen de kerk in de toekomst een levendige, diaconale en missionaire gemeenschap te blijven. Veel kerkleden weten misschien niet dat zij (een deel van) hun nalatenschap kunnen bestemmen voor de kerk. Dit is een gunstige manier van schenken. De Protestantse Kerk en alle lokale colleges van kerkrentmeesters en diaconieën hebben een ANBI-status op basis van een groepsbeschikking kerkgenootschap. Dat betekent dat zowel de gever als de kerk volledig is vrijgesteld van schenkbelasting en erfbelasting (het vroegere successierecht).
Het is dus zinvol hier op regelmatige basis over te communiceren, bijvoorbeeld door een bericht in het kerkblad te plaatsen of door folders te verspreiden onder de kerkleden of neer te leggen in het kerkgebouw. In die folder kunnen, naast de praktische informatie over nalaten, verhalen worden opgenomen, waarmee zichtbaar wordt gemaakt wie de gemeente is en wat zij betekent voor haar leden (en de buurt). In grotere gemeenten kan ook gezocht worden naar verhalen van mensen die de kerk in hun nalatenschap hebben opgenomen. Ook kan er gebruik worden gemaakt van de gratis algemene folder die is ontwikkeld door de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland in samenwerking met de VKB.
Natuurlijk kan het onderwerp nalaten ook door een kerklid ter sprake gebracht worden tijdens een pastoraal gesprek. In zo’n geval is goed als er verwezen kan worden naar informatie dei je hierover als gemeente beschikbaar hebt, bijvoorbeeld in de vorm van een folder. Ook is het aan te raden in de gemeente een contactpersoon aan te stellen, die gemeenteleden bij vragen van de juiste informatie kan voorzien.
Geoormerkte erfstellingen en legaten
Erfenissen en legaten zijn vaak geoormerkt: de erflater wil dat het geld aan een bepaald doel wordt besteed, bijvoorbeeld de restauratie van een monumentaal kerkgebouw. Je kunt dit in de jaarrekening goed zichtbaar maken door het ontvangen geld met een specifiek doel te bestemmen (reserveren) en hiervan in de jaarrekening ook verslag te doen. Wat moet de gemeente nu doen als dat gebouw bijvoorbeeld wordt afgestoten na vele jaren? De beste oplossing in dit geval is om als gemeente dan met nabestaanden van de erflater te overleggen. Als er geen specifieke bestemming wordt genoemd in het testament, dan is de kerkenraad vrij om hier zelf invulling aan te geven.
Aanvaarding
Conform de kerkorde (ordinantie 11-1-5) ligt de beslissing over aanvaarding bij de kerkenraad. Als de gemeente een legaat krijgt, kan in principe altijd worden aanvaard. Niet aanvaarden komt in de praktijk bij uitzondering voor wanneer er bijvoorbeeld twijfels zijn over de herkomst van het nagelaten vermogen. Bijvoorbeeld als iemand op een bijzonder onethische manier vermogen heeft opgebouwd. Bij een erfstelling ligt aanvaarding anders. Deze dient uitsluitend beneficiair aanvaard te worden, dat wil zeggen aanvaarding met aansprakelijkheid voor schulden slechts voor zover er in de erfenis baten zijn. Als de erfgenaam zonder deze voorwaarde aanvaardt (dat heet zuivere aanvaarding), draait hij op voor de eventuele restschuld.
Hoe te communiceren over de ontvangst van een nalatenschap of legaat?
Meestal heeft de overledene in zijn of haar testament al laten opnemen of er communicatie over het legaat binnen de gemeente mag plaatsvinden of niet. Als er geen richtlijnen zijn opgenomen is het advies om met eventuele nabestaanden te overleggen of zij het goed vinden dat dit bekend wordt gemaakt of niet. Zo niet, dan kan de kerkenraad beslissen of het nodig is om de hele gemeente hiervan op de hoogte te stellen, of dat dit bericht alleen binnen de kerkenraad blijft.
Gratis folder voor plaatselijke gemeenten
De Raad voor de Plaatselijke Geldwerving (RPG) heeft een folder ontwikkeld om plaatselijke gemeenten te ondersteunen bij het werven van nalatenschappen. De folder is bedoeld om neer te leggen in het kerkgebouw of om te verspreiden onder gemeenteleden, zodat mensen gaan nadenken over nalaten aan de kerk. De folder is gratis te bestellen via de webshop van de Protestantse Kerk en de webshop van de VKB.
Meer weten?
- Handleiding voor kerkrentmeesters
- Behoedzaamheid rond erfstellingen (Kerkbeheer #7 2022)
- Spiegelgesprek over nalaten (Kerkbeheer #2 2023)
- Podcast #18 – Durf te vragen, waarin ervaringsdeskundigen Yvonne Teitsma en Harry Fikse uitleggen hoe je als kerk op een verantwoorde manier aan de slag kunt met het werven van nalatenschappen.
- Werving van erfstellingen en legaten door gemeenten
- Zoek een goede notaris
- Interview met ouderling-kerkrentmeester over ervaring met nalatenschappen
- De Protestantse Kerk over giften en nalatenschappen
Hulp van VKB partners nodig?
Laatste update: 4 juni 2024