Veilig kerk-zijn

Sinds 1 juli 2021 geldt de Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR). De WBTR is bedoeld om wanbestuur, onverantwoordelijk financieel beheer, misbruik van positie en andere ongewenste activiteiten binnen besturen te voorkomen. De wet is niet van toepassing op het bestuur van kerkgenootschappen (kerkenraad, classis, synode en haar colleges), maar enkel van toepassing op rechtspersonen genoemd in artikel 2:3 Burgerlijk Wetboek (zoals stichtingen en verenigingen).  

Maar voor stichtingen, ook kerkelijke stichtingen die onder GR13 vallen, geldt deze wet wel, zoals ‘een vrienden van stichting’. In een aparte notitie hieronder bij de downloads wordt uitgelegd aan welke bestuurlijke voorwaarden u met uw stichting dient te voldoen. 

Toch zijn een aantal principes uit deze wet ook zeer geschikt om rondom financieel beheer voor ook de kerkelijke gremia als preventie ter harte te nemen. We zetten een aantal zaken op een rij: 

1. Stel afspraken rond financiële transacties als college van kerkrentmeesters (CvK) en college van diakenen (CvD) schriftelijk vast. Je kunt denken aan de volgende zaken: 
   1. Beperk het contant geldverkeer. Laat het betalingsverkeer zoveel mogelijk per bank verlopen, dan wordt het automatisch geregistreerd. Als toch met contant geld moet worden gewerkt, zorg dan voor sluitende procedures, zoals rond het tellen van de collecte. Beperk de hoeveelheid geld in kas en spreek een maximumbedrag af. Stort boven dit bedrag altijd direct af. 
   2. Maak afspraken over betalingen aan leden van het college of de kerkenraad. Leg schriftelijk vast of en zo ja, welke vergoedingen zij mogen declareren en binnen welke termijn dat moet gebeuren.   
   3. Vraag referentie of laat een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) aanvragen voor de leden van het college, ook voor de niet-ambtsdragers (in ieder geval de penningmeester en andere personen die voor de kerk de financiën verzorgen). 
   4. Vraag bij investeringen of andere grote uitgaven boven een van tevoren vastgesteld bedrag altijd bij meerdere aanbieders een offerte aan. 
2. Leden van het college zijn in staat tot een behoorlijke taakvervulling van hun ambt of functie door: kennis van kerkorde en plaatselijke regeling, regelmatige vergaderingen, besluitvorming wordt helder vastgelegd (inclusief mogelijke bezwaren bij de besluiten) en tegen voorzienbare (financiële) risico’s zijn maatregelen genomen (organisatorische afspraken en/of verzekeringen). 
3. Spreek af dat leden van het college met tegenstrijdige belangen (projectontwikkelaar én kerkrentmeester) niet aan de beraadslagingen of besluitvorming over belanghebbende zaken (verkoop kerkgebouw/grond) deelnemen of daarover stemmen. 

In het kader van financiële fraude is er veel informatie beschikbaar over de toepassing van de WBTR op de website van de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV), waaronder een handige checklist met veel bruikbare tips. Ook het voorkomen van cyber- of digitale identiteitsfraude is erbij gebaat als bestuur goede afspraken te maken over financiële transacties en bevoegdheden. Zie daarvoor dit artikel uit het Nederlands dagblad van 29 augustus 2023.

En voor (kerkelijke) stichtingen hebben we de belangrijkste punten in deze notitie gezet.  

Maak gebruik van de beschikbare kennis en materialen die al voor handen zijn. Op de themapagina van de Protestantse Kerk is veel materiaal overzichtelijk hierover bij elkaar gebracht: (beleidsplan, profielschets vertrouwenspersoon, aanvragen VOG, procedure rondom meldingen van vermoedens etc.) 

Zie ook actuele toerustingsartikel Kerkbeheer nummer 1 – 2024 

Buiten het bestek van dit onderwerp kan er rondom kerkelijke gebouwen ook sprake zijn van bedreigende situaties bijvoorbeeld door mogelijk terrorisme. Dit thema is nadrukkelijk het veld van het CIO (Contactorgaan Kerk en Overheid) en zij komt geregeld met updates. Deze informatie is in overleg tussen CIO en NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) opgesteld. De informatie is recentelijk (november 2023) opnieuw afgestemd met de NCTV en behoefde geen inhoudelijke wijziging. In huidige versie zijn wel enkele tekstuele verduidelijkingen aangebracht. 

• Bekijk hier de factsheet 

Het handboek ‘Veiligheid Religieuze instellingen’ is voor kerkbesturen ook via de burgerlijke gemeenten verkrijgbaar en online te raadplegen.